Warning: Undefined variable $canonical in /home2/zlisiecki/domains/evot.org/public_html/zbyszek/linux/index.php on line 28
Instalacja systemu Linux na komputerze osobistym

Instalacja systemu Linux na komputerze osobistym

(najkrótszy :-) poradnik dla nowicjusza), wersja 2.3, luty 2013

Autor: Zbigniew Lisiecki


Zwiń wszystko | Rozwiń wszystko        
  1. Status tego dokumentu, copyright

    Opracowanie to napisane zostało w lecie 2003 r. na zamówienie Fundacji Pomocy Matematykom i Informatykom Niepełnosprawnym Ruchowo w Warszawie i wydaje się w 2008 oraz po drobnych poprawkach w 2013 nadal dość aktualne.

    Autorem jest Zbigniew Lisiecki. Tekst jest przeznaczony dla osób, które nie zetknęły się głębiej z systemem Linux, jednak chciałyby zainstalować go na swoim komputerze osobistym. Warto pobieżnie zapoznać się z tym tekstem w całości przed rozpoczęciem instalacji, wracając do niego w razie potrzeb, które się wyłonią.

    Opracowanie jest pomocą w instalacji i nie wystarcza do nauki Linuxa bez samodzielnych praktycznych prób z komputerem.

    Tekst może być dowolnie rozprowadzany w celach niekomercyjnych z podaniem źródła w postaci url. Kolejne wersje będą dostępne na stronie internetowej zbyszek.evot.org/linux. Za uwagi, lub sugestie uzupełnień będę bardzo wdzięczny. Proszę przesyłać je na któryś z moich adresów podany na stronie osobistej.

    Spis treści

    1. Status tego dokumentu, copyright

    2. Co to jest Linux ?

      1. Co trzeba wiedzieć przed rozpoczęciem instalacji ?
        1. Jaki komputer do jakich celów ?
        2. Wybór dystrybucji
        3. Skąd wziąć Linux ?

      2. Rozpoczynamy instalację
        1. Parametry komputera
        2. Z jakiego źródła instalujemy
        3. Podział dysku
        4. Systemy Plików
        5. Punkty podmontowania

      3. Wybór pakietów oprogramowania
        1. Co to jest bank danych RPM

      4. Jak współgrają różne systemy: Linux, Windows ?
        1. Linux i Windows na jednym komputerze
        2. Co to jest boot manager ?
        3. Mechanizm Lilo
        4. Gdy Lilo nie działa
        5. Grub

      5. Konfiguracja usług sieci
        1. Konfiguracja w LAN-ie
        2. Połączenie modemowe
        3. Konfiguracja wvdial
        4. Konfiguracja programu e-mailowego (kmail)
        5. Co zrobić, żeby nadmiar maili nie "zaśmiecał" skrzynki
        6. Dostęp do grup dyskusyjnych (knode)
        7. Stosowanie netykiety

      6. Konta użytkowników Linux-a
        1. Co zrobić gdy zapomniało się hasło root-a
        2. Czy Linux jest bezpieczny ?

      7. XWindows
        1. Co należy zrobić, kiedy X-serwer nie działa ?
        2. KDE
        3. Jak ustawić polskie litery ?

      8. Jak uruchamiane są poszczególne usługi podczas startu ?

        1. Kompilacja jądra
          1. Co to jest jądro systemu ?
          2. Jak wygenerować nowe jądro ?
          3. Co zrobić kiedy jądro nie chce zastartować ?
          4. Dodawanie hardware-u, np. modemu

        2. Tryb tekstowy, kilka komend

          1. Jak doinstalować software z innego źródła ?

            1. Pytania testowe


            2. Co to jest Linux ?

              Linux to stworzona przez Linusa Torwaldsa bezpłatna odmiana, oraz następca systemu UNIX  (1) 
                UNIX to próba wykorzystania pracy wielu wspaniałych programistów przy projekcie Multics, który okazał się w 60-tych latach fiaskiem z powodu zbyt małych w owych czasach pamięci i zbyt wolnych procesorów. Ritchie i Kernighan stworzyli specjalny język - C - w którym UNIX został napisany. UNIX był rozdawany na uczelniach amerykańskich. Studenci, którzy po studiach zaczęli pracę w przemyśle chceli pracować tylko na UNIX-ie i w ten sposób stał się on standardem przemysłowym. Do dziś podstawa programowania to język C.  

              - przemysłowego systemu operacyjnego sprzedawanego od końca lat 70-tych, a stworzonego w Bell Laboratories. Rozwiązania UNIX-u/Linuxa są wielokrotnie pierwowzorem dla innych systemów operacyjnych (np.systemu Microsoft Windows). W odróżnieniu od MS-Windows Linux oferuje jednak pełną kontrolę nad każdym szczegółem instalacji - nic nie jest ukryte, każdy szczegół można dopasować do własnych potrzeb, szkieletem nie jest nieczytelny dla użytkownika kod, lecz podane publicznie normy. Zob.tzw. systemy Open Source  (2) 
                Open Source to inicjatywa popierająca publiczną bezpłatną dostępność ideii i rozwiązań informatycznych, w szczególności oprogramowania (zob. www.opensource.org) Tylko łatwy publiczny dostęp powoduje największy rozwój, bo każdy może mieć w nim swój udział. Open Source stoi w konkurencji do rozważanych ostatnio w polityce pomysłów na patentowanie rozwiązań informatycznych.  

              Porównianie z MS-Windows  (3) 
                Dokładniejsze niezależne porównanie Linuxa z systemem Billa Gacie (eng.Gates) ;-) podaje np. wikipedia. Oprócz kosztów decydująca jest tu kwestia bezpieczeństwa, z powodu której systemy MS-Windows praktycznie nie powinny być używane w publicznej sieci ze względu na nadużycia do jakich prowadzą.  



              UNIX/Linux jest zbudowany w oparciu o model warstw, które jak cebula oplatają hardware, potem jądro i następujące dalej warstwy oferując wyższym warstwom, a w końcu użytkownikowi coraz bardziej skomplikowane funkcjonalności (usługi). Model został stworzony przez Dijkstrę i był kamieniem milowym w tworzeniu systemów operacyjnych.



              UNIX/Linux rozwiązuje problem współużytkowania zasobów systemowych (jak moc procesora, pamięć, peryferie, itp.) przez wiele instancji jednocześnie. Osobne zadanie z przydzieloną częścią zasobów, np. RAM-u nazywane jest procesem. Procesy "współżyją" ze sobą w pamięci komunikując się między sobą, lecz nie przeszkadzając sobie nawzajem

              W Linuxie jeden z nich dba o obsługę dysku, inny zajmuje się obsługą drukarki, jeszcze inny dba o wygląd okien na monitorze. Jeden z procesów to np. edytor, przy pomocy którego użytkownik pisze swój tekst. Taki podział pracy umożliwiał w systemach UNIX jednoczesną obsługę przez jeden hardware/procesor wielu użytkowników z wieloma podłączonymi monitorami i jest oznaczany pojęciem multiuser/ multitasking.

              Systemy UNIX rozdawane z początku darmowo dla wyższych uczelni stały się jednak szybko dość drogie. Aby ominąć licencje i zaoferować system za darmo student Linus Torwalds musiał napisać swój Linux od nowa. Szybko dołączyła do niego armia chętnych oferując swoje programy za darmo pod tzw. GNU Public Licence (GPL) (zob www.gnu.org). Obecnie oprogramowanie do Linuxa "ściąga się z Internetu" z wielu stron jak choćby sourceforge.net czy freshmeat.net czytając opisy i dokumentację w poświęconych konkretnym problemom tzw. howtos ("jak to zrobić"), lub FAQs ("Często Zadawane Pytania") pod www.tpld.org lub pod www.linux.org.

              W Internecie istnieje także wiele stron w językach narodowych jak www.linuxpub.pl lub www.linux.pl w języku polskim.
            3. Co trzeba wiedzieć przed rozpoczęciem instalacji ?

              1. Jaki komputer do jakich celów ?
              2. Przed rozpoczęciem instalacji zaleca się oszacowanie do jakich celów ma służyć komputer z Linuxem. Na tzw. bramkę do Internetu nie będzie potrzeba dużo zasobów. Serwer sieciowy będzie zależnie od usług wymagał szybszego procesora i więcej pamięci na dysku. Systemy graficzne jak dtp. będą wymagały lepszej karty graficznej> i lepszego monitora. Na cele powszechnego "domowego użytku", chcąc przyjrzeć się wielu programom powinniśmy przeznaczyć przynajmniej 2 GB na sam system, bez danych użytkowych.

                Choć Linux wspomaga wiele nowego sprzętu i do każdego zastosowania prawie zawsze znajdzie się sterownik (moduł systemu umożliwiający współpracę z danym urządzeniem) są jednak także wyjątki. Były nimi do niedawna np. tzw. Winmodems - modemy wewnętrzne współpracujące co prawda z MS-Windows, lecz nie oferujące pełnego interfejsu modemu.

                Dlatego przed kompletowaniem sprzętu należy w razie wątpliwości sprawdzić, czy będzie on działał po Linuxem. Odsyłam w tym celu na strony danej dystrybucji - o tym nieco dalej - lub na grupy dyskusyjne np. pl.comp.os.linux.

              3. Wybór dystrybucji
              4. Druga sprawa to wybór dystrybucji. Dystrybucje to nieco odmienne zestawy oprogramowania do Linuxa oferowane przez różne firmy rozprowadzające (dlatego "dystrybucja"). Wszystkie one zawierają prawie to samo jądro, oraz różne zestawy pakietów prawie tego samego oprogramowania z kilkoma własnymi dodatkami. Pomoc w porównaniu różnych dystrybucji oferuje np. www.distrorankings.com/. Dokładniejsze porównanie jest np. tu . W sumie różnice nie powinny być aż tak decydujące dla osób ze stałym dostępem do Internetu, bo i tak można doinstalować brakujące oprogramowanie z sieci.

                Z łatwej instalacji słynie dystrybucja Red Hat. Największą ilość oprogramowania (SID 12 000 pakietów) oferuje Debian. Są także Slackware, Mandrake. U podstaw tego opracowania leży (SuSE, ostatnio opensuse) - dystrybucja firmy o tej samej nazwie z okolic Norymbergi, choć jest już także polski SuSE: www.opensuse.pl. Każda dystrybucja, niezależnie od kraju pochodzenia oferuja łatwe przełączanie na polskie litery, lub polską klawiaturę. SuSE jest warta wyboru, bo oferuje na sześciu CD (obecnie DVD) ogromny zasób ponad 1500 pakietów programowych, a jest także uważana za jedną z najbardziej bezpiecznych dystrybucji. Warta wspomnienia jest też pld (Polska Dystrybucja Linuxa) pld.org.pl.

                Po nazwie dystrybucji łatwo znaleźć jej stronę w Internecie, która zawiera dokładniejszy opis. np http://www.opensuse.com.

              5. Skąd wziąć Linux ?
              6. Red Hat najłatwiej dostać jest w Polsce kupując czasopismo informatyczne z załączoną DVD. Pełna Red Hat Enterprise Edition  (4) 
                  "Enterprise Edition" oznacza wersję wraz z gwarantowaną wieloletnią obsługą uzupełnień i poprawek. Nie bazują one zwykle na najnowszym jądrzej, jednak zapewniają działanie na lata, podczas gdy zwykłe wersje pojawiają się co pół roku i wiążą się koniecznością poprawiania programowania użytkowego, bo starsze funkcje przestają być wspomagane i są zastępowanie nowymi rozwiązaniami.  

                kosztuje od 30 $ (Standard Edition) do 150 $ (Professional Server). SuSE oferuje swój 8.2 Linux za 80 Euro. Jest w tej cenie dobry podręcznik oraz 90 dni pomocy technicznej. Oczywiście SuSE Linux można też mieć za darmo. Trzeba w tym celu ściągnąć go (3.7 GB) gdzieś na wolny dysk, wypalić DVD z zaczątkiem instalacji i zainicjować z niego instalację podając go jako źródło. W celu pobieżnego tylko przyjrzenia się Linuxowi można ściągnąć także gotową do wypalenia tzw. evaluation CD/DVD, nie zawierająca pełnego systemu, lecz z ułatwioną, prawie natychmiastową instalacją.

                Zawierające płytkę DVD z opensuse czasopismo Easy-Linux kupić można było do niedawna w Empikach za ok. 12 zł.

                Zdecydowaną przewagę daje stały szybki dostęp do Internetu. Kopiowanie Linuxa jest w pełni dozwolone, nie wolno go jednak sprzedwać !

                Polskie forum Linuxa propaguje od niedawna pod adresem
                www.linux.pl/rozdajemy akcję "Rozdajemy Linuxa": osób, które oferują innym gotowe płytki z Linuxem za darmo lub w kosztach wykonania kopii.

                Warto instalować tylko najnowsze wersje, bo w przypadku szukania pomocy przy jakichś błędach pierwsza rada brzmi zawsze: "spróbuj nowszą wersję".
            4. Rozpoczynamy instalację

              1. Parametry komputera
              2. Przed rozpoczęciem instalacji warto znać podstawowe parametry komputera, choć wiele systemów same je odczytuje. Dla nas istotne będzie

                1. wolne miejsce na dyskach,
                2. wielkość RAM-u
                3. ewentualne dane o łączu internetowym

                Instalację rozpoczyna załadowany z instalacyjnej DVD uproszczony Linux. Aby go uruchomić potrzebne jest oczywiście wcześniejsze ustawienie w Setupie BIOS-u umożliwiające startowanie systemu (tzw. bootowanie) z napędu DVD.

                Odpytywane następnie ustawienie typu klawiatury i języka obowiązuje na czas instalacji i można je potem zmienić np. z angielskiego na język polski, którego sam proces instalacji może nie oferować. Zmienić, dopasować uzupełnić można w zainstalowanym Linuxie praktycznie wszystko z rozsądnym ograniczeniem podziału dysku, więc proszę nie obawiać się, jeśli podjęliśmy w procesie instalacji jakieś niewłaściwe decyzje - potem można będzie je zmienić.

                Proces instalacji jest u SuSE prowadzony przez yast (lub yast2) - program służący następnie do administracji systemu. Przy instalacji zastartowana np. z DVD część yast-u prowadzi nas po kolei przez wszystkie kroki.

              3. Z jakiego źródła instalujemy
              4. Zródłem instalacji będzie najczęściej DVD, lecz np. SuSE oferuje dla komputera już działającego w LAN-ie jako źródło także adres ftp w Internecie (ftp://ftp.suse.com). Aktualny adres najbliższego mirror należy zdobyć wcześniej ze stron SuSE. Warto przy tym zwrócić uwagę, że że względu na szybkość nowych serwerów uniwersyteckich w USA z Warszawy do Kaliforni, może być wiele "bliżej" niż do Berlina, a do Norymbergi też niekiedy "jedzie się" przez Londyn. W przypadku ftp podać musimy także nasz własny adres IP, oraz adres IP tzw. bramki do Internetu. Instalowanie przez modem bez LAN-u nie jest możliwe, bo przed instalacją brak jeszcze całego oprogramowania obsługującego modem. Dostarczane użytkownikom przez telekomunikację routery neostrady oferują jednak oprócz modemu wyjście na LAN, więc tu nie będzie kłopotu z instalacją bezpośrednio z sieci.

                Po podaniu źródła ftp system potrzebuje kilka sekund (lub minut) na zameldowanie się u serwera (zalogowanie).

                Alternatywnie jako źródło można podać inny dysk, na który wcześniej zostały skopiowane pakiety Linuxa. Wybierając tę drogę można sam instalacyjny DVD pobrać ze skopiowanego także pliku boot/bootdisk w formacie iso. Przy tym źródle mamy do wyboru:

                1. inną partycję np. inny dysk, lub
                2. podmontowany system plików


                Oczywiście podać trzeba także dokładne miejsce (katalog) z dystrybucją Linuxa. O partycjach i ich montowaniu czytaj w następnym punkcie. W tym miejscu należy zwrócić uwagę, że jednak warto posłużyć się takim wyborem 1. albo 2. jaki będziemy w przyszłości mogli łatwo użyć do doinstalowania potrzebnego w przyszłości oprogramowania.

              5. Podział dysku
              6. Choć SuSE sam proponuje podział dysku warto zająć się tym samemu. Dysk, lub kilka z nich można podzielić na części tzw. partycje dedykowane różnym celom, np. różnym systemom operacyjnym. W tym celu warto kierować się następującymi wskazówkami:

                1. Na sam system będzie potrzeba zależnie od wyboru instalowanego oprogramowanie przynajmniej od 1.5 do 3 GB.

                2. Gdy RAM nie wystarcza na wszystkie załadowane w danym momencie podczas pracy programy UNIX/Linux spisuje część stron na dysk robiąc miejsce nowym programom. Potem inne nie używane w danym momencie strony są zrzucane na dysk, a używane programy znowu ładowane z dysku do RAM-u. Taka część dysku do nieużywanych w danym momencie stron nazywana jest swap (partycja wymiany), a sama administracja pamięci imitująca w ten sposób więcej RAM-u, niż fizycznie dostępne nazywana jest pamięcią wirtualną  (5) 
                    Pamięć jednego procesu jest w zasadniczy sposób niewidoczna dla innych procesów. Nie istnieje więc ryzyko, że błąd programu jednego procesu może zakłócić działanie innego. W konkretnym przykładzie zarażenia wirusem przeglądarki internetowej inne elementy systemu: konsola, okna, drukarka, program mailowy pozostają nienaruszone, bo obsługujące je procesy są dla zarażonej przeglądarki naczęściej w ogóle niewidoczne. Procesy mogą komunikować się między sobą tylko w ściśle zdefiniowny sposób. Właściwym clue danego systemu są właśnie definicje, określające w jaki sposób różne części (procesy) mogą wpółpracować ze sobą nazwajem (defnicje intefejsów).  



                  Na swap powinna być przeznaczona osobna partycja. Jej wielkość zależy od stosowanych programów, lecz najczęściej nie powinno się tu być skąpym. Według starych zasad z UNIX-a przeznacza się na nią 2.5 razy wielkość RAM-u uwzględniając przy tym możliwe przyszłe rozszerzenia pamięci.

                3. Starsze systemy BIOS-ów nie zezwalają na ładowania jądra systemu Linux z części dysku powyżej 1024 cylindrów. (Cylindry to składające się z poszczególnych sektorów i odzwierciedlające fizyczną budowę dysku jego większe jednostki.) Warto respektować to ograniczenie do 1024 cyl. nawet jeśli w nowszym komputerze nie jest to konieczne, bo dysk, który je uwzględnia będzie pracował także gdzie indziej. Dlatego warto poświęcić na początku dysku całą partycję na pliki z jądrem systemu. Wtedy będzie pewne, że jądro znajdzie poniżej 1024 cyl. Typowe jądro ma 1 do 1.5 MB, więc chcąc ich mieć kilka wersji partycja z jądrami nazwana /boot powinna mieć np. 16 MB.

                  Rozwiązanie problemu powstającego, kiedy nie chcemy przesuwać istniejącej już na najniższych cylindrach partycji innego systemu operacyjnego np. MS-Windows jest podane poniżej w rozdziale o lilo.

                4. Główny system plików Linuxa z korzeniem drzewa katalogów (tzw. root filesystem) obecnie coraz rzadziej dzieli się na część systemu operacyjnego i część plików użytkownika. Zalecam jednak ten podział zachować zapisująć system, oraz pliki użytkowników np. na osobnych dyskach, lub np. w celu umożliwienia osobnego backupu całych partycji. Pliki użytkowników znajdują się w podkatalogach katalogu /home.

                5. Oczywiście przynajmniej przed tym krokiem warto sporządzić backup istniejących systemów, oraz uważać, żeby nie zniszczyć nową partycją np. zainstalowanych już MS-Windows-ów (w poniższym przykładzie: hda2 i hda4).


                Stosując te wskazówki można partycjonując dysk dowolnym innym programem przygotować miejsce na Linux nawet jeszcze przed rozpoczęciem samej instalacji. Pomocny będzie wtedy np. fdisk, zawarty w katalogu dosutils fips (do zmniejszania istniejących partycji), lub komfortowy PartitionMagic. Przy ich braku początek instalacji SuSE sam rozpoczyna instalację od umożliwiającej dopasowanie propozycji podziału na partycje. Oto przykładowy podział dysku 120 GB.:

                Disk /dev/hda: 255 heads, 63 sectors, 14589 cylinders
                Units = cylinders of 16065 * 512 bytes

                Device Boot Start End Blocks Id System
                /dev/hda1 1 3 24066 83 Linux
                /dev/hda2 4 2092 16779892+ c Win95 FAT32 (LBA)
                /dev/hda3 2093 2354 2104515 82 Linux swap
                /dev/hda4 2355 14588 98269605 f Win95 Ext'd (LBA)
                /dev/hda5 2355 12588 82204573+ 83 Linux
                /dev/hda6 12589 14588 16064968+ 83 Linux






                Poszczególne partycje opisane są plikami hdx x = 1 ... 6 w katalogu /dev (hd od head, dev od devices). Drugi dysk będzie miał oznaczenie /dev/hdb, itd. Jak zauważymy pierwsza partycja /dev/hda1 ma np. 3 cylindry, i ok. 24 000 bloków po 1 KB każdy, czyli w sumie ok. 24 MB i jest dedykowana Linuxowi. (Id = 83 oznacza Linux) Moja root partition zostanie umieszczona w /dev/hda5 i będzie miała ponad 80 GB. /dev/hda4 to tylko tzw. partycja rozszerzona (extended), czyli pojemnik na hda5 i hda6 - spójrz na dane Start i End dla niej. Swap jest pod hda3 i ma ponad 2 GB (mam dużo RAM-u), natomiast hda2 to stare WindowsXP.

              7. Systemy Plików
              8. W następnym kroku w pustych jeszcze partycjach umieszcza się tzw. systemy plików, czyli całą administrację plików w danej partycji. Ten krok efektywnie wymazuje poprzednią zawartość partycji. Wybór systemu plików zależy od zastosowań. Do niedawna popularny był ext2. reiserfs umożliwia szybki powrót do stanu używalności po upadku, zapisuje jednak nieco więcej nadmiarowej informacji na dysku, co przecież musi co nieco trwać. Obecnie zalecany jest ext3 lub ext4. Systemy plików z tzw. journalingiem umożliwiają dodatkowy zapis wszelkich zmian, co może być ważne dla szczególnych zastosowań np. banków danych wymagających łatwego i bezpiecznego powrotu do sytuacji przed transakcją zapisu.

                W tym miejscu można zdecydować się na zaszyfrowanie całego systemu plików. Wtedy bez hasła nikt nie będzie w stanie efektywnie odczytać zawartości dysku nawet, gdyby wyjął go z Twojego komputera i przekazał specjalistycznej firmie odczytującej dyski. Takie rozwiązanie powinno być standardem w instytucjach chroniących swoje dane, np. dane osobowe mieszkańców.

                Oczywiście nie polecam do Linuxa żadnego z systemów FAT ani tym bardziej Windowsów.

                Swap ma swój własny typ systemu plików, bo dzieli pamięć bardziej między procesy, a mniej na pliki.

              9. Punkty podmontowania
              10. Punkty podmontowania, które należy następnie podać to nazwy katalogów pod jakimi dostępne będą poszczególne partycje. W moim przypadku tabelka:

                /dev/hda1 /boot ext2
                /dev/hda3 swap swap
                /dev/hdc4 /c vfat
                /dev/hda5 / reiserfs
                /dev/hda6 /f ext2
                /dev/hdc6 /e auto
                devpts /dev/pts devpts
                proc /proc proc
                usbdevfs /proc/bus/usb usbdevfs
                /dev/fd0 /media/floppy auto
                /dev/cdrom /media/cdrom auto


                pokazuje, że np. pierwsza partycja /dev/hda1 będzie zawierała system plików typu ext2, oraz w drzewie katalogów będzie utożsamiona z katalogiem /boot, a root partition będzie typu reiserfs, itd. Moją dodatkową partycję utożsamiłem z katalogiem /f. W tym miejscu można oczywiście inaczej ponazywać swoje dyski, ale root powinien pozostać "/", a /c to raczej standard dla MS-Windows.

                Zalecam stosowanie wirtualnych systemów plików, jak devpts - baza danych wszystkich urządzeń, proc - baza danych aktualnych procesów, oraz usbdevfs - baza danych urządzeń z interfejsem USB, bo choć nie są konieczne przydadzą się później do łatwiejszej obsługi urządzeń. U SuSE są one podobnie jak dwa ostatnie wpisy generowane automatycznie. Pięc ostatnich wpisów nie odnosi się już do dysków twardych /dev/hdx.

                Dodatkowymi opcjami do systemu plików może być np. średnia wielkość plików (inode density), którymi można regulować czy dany system plików średnio będzie stosowany do dużych, czy małych plików. 4k to dobra propozycja.

                W tym miejscu yast - program instalacyjny dystrybucji SuSE poprosi o potwierdzenie, czy ma wygenerować nazwane systemy plików według tabeli.

                Jeśli inna dystrybucja tego nie uczyni automatycznie zachodzi niekiedy potrzeba "ręcznego" generowania systemu plików. Wtedy dokonuje się tego razem z partycjonowaniem jeszcze przed uruchomieniem skryptu instalacyjnego przy pomocy następujących komend:

                fdisk - partycjonowanie
                mkfs, lub jego odmian - generowanie systemów plików
                mount - podmontowanie, czyli aktualne utożsamienie danej partycji z katalogiem, przez który będzie ona osiągalna


                Do powyższego jest jednak już potrzebny działający Linux. Do niedawna było tak np. w pld (polish linux distribution), w którym do generowania systemu plików ext2 używało się komendy "mkefs /dev/hda[x]" x=1...n
            5. Wybór pakietów oprogramowania

              Po przydzieleniu przyszłemu Linuxowi miejsca na dysku instalacja SuSE zapyta się o wybór pakietów z oprogramowaniem.

              1. Co to jest bank danych RPM
            6. Jak współgrają różne systemy: Linux, Windows ?

              1. Linux i Windows na jednym komputerze
              2. Zastartowany system operacyjny przejmuje pełną kontrolę nad hardwarem i może współistnieć z innymi systemami tylko przez sieć. Jednak na podzielnym na partycje dysku może znajdować się oprogramowanie wielu systemów i można w danym momencie uruchamiać dowolny z nich. Wybór który to będzie umożliwia tzw. boot manager (czyt. niżej).

                Zastartowany Linux mając kontrolę nad dyskiem umożliwia także dostęp do partycji i plików innych systemów. Można w ten sposób np. czytać i pisać pliki partycji Windowsowych. Jednak zawarte w nich programy są dla Linuxa niezrozumiałe - tzn. nie da się ich uruchomić. Pomocą służą jednak tzw. emulatory "udające" inny system. Standardowy Linuxowy emulator Windowsa - wine umożliwia wykonanie większości progamów windowsowych podczas działającego systemu Linux. O kompatybilność w drugim kierunku nikt się oczywiście z powodów komercyjnych nie zatroszczył.

              3. Co to jest boot manager ?
              4. Ustawienie z którego dysku zostanie zastartowany system operacyjny dokonuje się w Setupie BIOS-ów. Zwykle jest to pierwszy dysk (master) na pierwszej szynie, czyli tzw. /dev/hda. BIOS czyta z tzw. MBR (Master Boot Record), czyli z pierwszego rekordu tego dysku tabelę partycji, identyfikuje aktywną partycję i mogąc po drodze wykonać krótki program startujący zapisany w MBR oddaje kontrolę danej partycji. Jako ten krótki program startujący znane jest wiele odmian tzw. boot manager-ów. Linux oferuje standardowo lilo (od Linux loader), lub grub. Poniżej opiszemy działanie lilo, nowszy grub jest podobny, choć ma kilka bardzo użytecznych funkcji więcej. Po zainstalowaniu jednego z nich w MBR umożliwiają one łatwy wybór czy startujemy Linux, który Linux, bo możemy ich mieć kilka, czy np. Windows, lub OS/2.

                Inny sposoby startowania systemu to:

                1. przy pomocy loadlin.exe,
                2. z dyskietki,
                3. z CD (np. tej instalacyjnej).
                4. z Linuxem harmonizuje także boot manager Systemu OS/2.

              5. Mechanizm Lilo
              6. Aby lilo mógł wybrać system operacyjny musi wpisać się do MBR na miejsce ewentualnego boot managera systemu Windows. Dlatego polecam instalować najpierw "Windę", a potem Linux-a, choć w odwrotnej kolejności zawsze można chwilowo zastartować Linux z CD i wczytać lilo.

                Lilo składa się z trzech części:

                1. pliku konfiguracyjnego (najczęściej w /etc/lilo.conf)
                2. programu /sbin/lilo, który na podstawie pliku konfiguracyjnego wpisuje kod boot manager-a do MBR
                3. samego kodu boot managera.



                W następstwie będziemy edytować plik konfiguracyjny i potem komendą "lilo" wpisywać kod do MBR. W czasie instalacji yast-em on sam (yast) zapyta się nas o to i sam dokona wpisu na podstawie naszych danych. Warto jednak wiedzieć już w tym momencie więcej o lilo, bo gdyby instalacja nie powiodła się, wtedy lilo to droga do poniesienia Linuxa, nawet częściowo zainstalowanego.

                Mój okrojony trochę plik konfiguracyjny /etc/lilo.conf wygląda tak  (6) 
                 
                	# plik konfiguracyjny lilo.conf, zbyszek, 16.7.2003
                	boot	= /dev/hda
                	change-rules
                	reset
                	read-only
                	menu-scheme = Wg:kw:Wg:Wg
                	lba32
                	prompt
                	timeout	= 80
                	message	= /boot/message
                	
                	  # moje własne skopilowane jądro
                	  image  = /boot/vmlinuz
                	  label  = linux
                	  initrd = /boot/initrd
                	  root   = /dev/hda5
                	  vga    = 791
                	  append = "apm=off acpi=off ether=13,0x9400,0,1,eth0"
                
                	  # jądro Linuxa dostarczone z instalacją
                	  image  = /boot/vmlinuz.old
                	  label  = linux.old
                	  initrd = /boot/initrd
                	  root   = /dev/hda5
                	  vga    = 791
                	  append = "apm=off acpi=off ether=13,0x9400,0,1,eth0"
                
                	  # stare WindowsXP
                	  other  = /dev/hdc4
                	  label  = windows
                	  map-drive = 0x80
                	  to        = 0x81
                	  map-drive = 0x81
                	  to        = 0x80
                
                	  image  = /boot/memtest.bin
                	  label  = memtest86
                
                 



                Linijki z # to oczywiście komentarze, omijane przez program lilo. Pierwszy wiersz podaje na MBR jakiego dysku będzie umieszczony kod lilo. Poszczególne sekcje odpowiadają dwóm różnym jądrom Linuxa, Windowsom i opcjonalnemu testowi pamięci. Jądra Linuxa znajdują się u mnie w katalogu /boot, ale może to być dowolne miejsce, nawet system plików Windows-a ! Ważne tylko, żeby był on zamontowany w momencie wywołania komendy lilo (i znajdował się poniżej 1024 cylidrów). Oba jądra mają odpowiednio nazwy vmlinuz i vmlinuz.old i ładują jako root file system partycję /dev/hda5 (proszę zajrzeć do tabelki partycji powyżej). Label określa nazwę jaka pojawi się na monitorze w momencie startu komputera. Dodatkowo zawarte są parametry karty sieciowej sieci Ethernet.

                Jeśli chodzi o Windows to ma on być w moim przypadku ładowany z drugiego dysku, /dev/hdc a dla Windows-a dysk, z którego on startuje zawsze jest pierwszym dyskiem. Dlatego przed startem Windows pozamieniałem dyski (80 i 81) miejscami przy pomocy komend "map-drive/to"

                Po tak utworzonym pliku /etc/lilo.conf sprawdzamy, czy w /boot siedzą jądra systemu i odpalamy komendę lilo. Powinna ona pokazać cztery wiersze odpowiadające czterem możliwym systemom do zastartowania.

                Lilo to rozbudowany program, ma mnóstwo parametrów. Tu pokazaliśmy tylko najważniejsze. Program instalacyjny yast i tak sam pokaże nam rozsądną propozycję na lilo.conf.

                W tym momencie warto zwrócić uwagę jak pozbyć się lilo z MBR. Taka sytuacja zachodzi, gdy z instalacją coś się nie uda, nie możemy zastartować ani Linuxa, ani naszej starej Windy i wpadamy w panikę. Wtedy po starcie DOS lub Windows z dyskietki komendą "fdisk /mbr", lub "fdisk /newmbr" od OS/2 umieszczamy w MBR z powrotem kod Windowsowy. Warto także zapoznać się z komendą Linux-ową "dd" (zob. rozdział 11), którą z trybu tekstowego można przez:

                dd if=/dev/hda of=kopiambr bs=512 count=1


                sporzędzić kopię całego MBR z dysku /dev/hda. MBR jest wielkości 512 Byte. Potem w razie potrzeby:

                dd if=kopiambr of=/dev/hda


                wpisuje naszą kopię z powrtem do MBR.

              7. Gdy Lilo nie działa
              8. Co trzeba zrobić, gdy coś się popsuło i nasz lilo nie działa ? Można wtedy zastartować z instalacyjnej CD i przerwać instalację odpowiednim przyciskiem. Znajdziemy się wtedy w trybie tekstowym okrojonego Linux-a, tzw. Rescu System. Przy jego pomocy należy dostać się do:

                1. pliku konfiguracyjnego lilo.conf
                2. katalogu z jądrem Linux-a, (najczęściej /boot)


                Dokonamy tego przy pomocy komendy "mount" (zob. rozdział 11), np.

                	mkdir /boot
                	mount /dev/hda1 /boot
                	mount /dev/hda5 /mnt
                


                (hda1,5 odpowiada podziałow dysku jak powyżej). Wtedy można edytorem dostać się do /mnt/etc/lilo.conf, a po poprawce sprawdzimy czy vmlinuz (wraz z pomocnymi plikami, jakimi - zob.rozdział o kompilacji jądra) znajduje się w /boot. Jeśli nie trzeba go tam skopiować. Wtedy komendą

                	lilo -C /mnt/etc/lilo.conf
                


                umieścimy prawidłowy już kod Lilo w MBR, wyłączymy system i możemy go znowu zastartować z dysku twardego.

              9. Grub
              10. Innym nowszym bootmanagerem jest grub. W stosunku do lilo posiada on kilka ważnych zalet:

                1. ładuje główną część managera nawet, jeśli plik konfiguracyjny zawiera błędy,
                2. umożliwia łatwe poprawienie swojej konfiguracji komendami trybu tekstowego nawet przed załadowaniem samego systemu operacyjnego.
                3. posiada wiedzę o niektórych systemach plików tj. potrafi odnaleźć plik według jego ściażki, a nie tylko według jego absolutnej pozycji na dysku jak lilo.


                Kod grub-a można wpisać do MBR-u po zastartowaniu jego interfejsu tekstowego:

                	% grub
                	grub> root (hd0,0)
                	grub> setup (hd0)
                	...
                
                lub komendą:
                	# grub-install hd0
                
                która sama odnajduje potrzebne parametry i wywołuje zawołania jak wyżej. Oczywiście przykłady te należy dopasować do aktulanej sytuacji. Warto przy tym zwrócić uwagę na szczególną konwencję nazywania dysków: są one numerowane od zera (hd0, hd1, itd). Dokładniejszy opis grub-a znajduje się tutaj, lub w postaci:

                	# info grub
                


                Menu umożliwiające wybór systemu operacyjnego do załadowania znajduje się najczęściej w pliku /boot/grub/menu.lst (rozszerzenie = LST) i wygląda przykładowo tak:

                     # Linux
                     title Windows
                     root        (hd0,0)
                     makeactive
                     chainloader +1
                
                     title  Linux
                     kernel (hd1,0)/vmlinuz root=/dev/hdb1
                
                


                z WindowsXP i Linuxem umieszczonymi odpowiednio na pierwszym i drugim dysku.

                W tym miejscu Linux już jest zainstalowany na naszym komputerze. Powinniśmy go zastartować z dysku twardego.
            7. Konfiguracja usług sieci

              1. Konfiguracja w LAN-ie
              2. Zespół połączeń wielu komputerów tworzy sieć. Sieć sieci (między-sieć) to Inter-net. Sieci lokalne, np. w obrębie jednego budynku, lub jednego oddziału firmy o leżących blisko stanowiskach nazywa się LAN (Local Area Network). LAN może mieć przez jeden ze swoich komputerów (tzw. bramkę) dostęp do międzysieci - Internetu. Komputery są w sieciach rozpoznawane przez numery IP, które przypisuje się po prostu karcie sieciowej danego komputera. Wtedy na komputer w sieci mówi się często "host", jako "goszczący" jakąś usługę, lub zasoby.

                Aby skonfigurować PC w LAN-ie potrzebne są następujące dane.

                1. karta sieciowa
                2. adres IP łącznie z maską podsieci, lub DHCP
                3. nazwa hosta
                4. adresy serwerów DNS
                5. adres bramki do Internetu, tzw default gateway
                odpytywane po kolei podczas instalacji.

                1. W przypadku LAN-u najczęściej mamy do czynienie z Ethernetem (uwaga - podobna wymowa jak Internet). Większość kart sieciowych Ethernetu jest przez Linux bez kłopotu rozpoznawana. Są to płytki wetknięty w płytę główną, do których z kolei przyłącza się kabel sieci. W obrębie systemu operacyjnego karty te mają nazwy eth0, eth1, ... itd. Znaczy to, że jeśli mamy tylko jedną kartę wpisujemy w odpowiednim polu eth0. Komputer może mieć ich więcej np. eth0 do połączenia z LAN-em, a druga eth1 do połączenia na zewnątrz np. z modemem DSL. Taki kompuer ma też oczywiście dwa adresy IP.

                2. Nasz komputer może po włączeniu się do sieci dynamicznie otrzymywać swój numer IP z pewnej puli adresów od innego komputera. Wtedy włączamy usługę DHCP (dynamic host control protocol). Ktoś inny w sieci (LAN) musi oczywiście oferować DHCP. Jeśli nie ma to miejsca musimy podać własny stały numer IP, np. 192.168.1.2. Maska to zakrywająca swoimi poszczególnymi bitami część naszego adresu IP, która odnosi się do adresu sieci, czyli np.

                255.255.255.0


                mówi, że trzy pierwsze byte-y naszego adresu IP (192.169.1) są wspólne dla wszystkich komputerów w naszym LAN-ie - oznaczają całą sieć. Na ostatni, czwarty byte pozostaje 255 możliwości, z których my zajmujemy trzecią (2) (nie pomijamy zera). Czyli nasz LAN może obejmować maksymalnie 254 komputery (jeden adres zarezerwowany).

                Wszystkie te dane, jak także adresy DNS i default gataway, czyli domyślną bramkę do Internetu otrzymujemy oczywiście od administratora sieci.

                3. Host name - Tutaj możemy dowolnie nazwać nasz komputer. Jego pełna nazwa będzie miała sens na zewnątrz dopiero z nazwą domeny  (7) 
                  Adresy sieciowe podaje w czytelny dla człowieka sposób w formie : nazwa . domena . rozszerzenie
                Dla głównej strony danej domeny nazwa to zwykle "www", choć nie jest to konieczne. Rozszerzenia mają łatwy do odgadnięcia sens: np. "pl" - polska domena, "gov" - rządowa, "edu" - szkoła wyższa, etc. Pełny opis znajduje się na stronach ICANN - organizacji, która nimi zarządza. Polskie domeny przydziela na wniosek sieć akademicka NASK.
                 

                lecz o to także zwrócimy się do administratora sieci.

                4. DNS (Domain Name Servis) to usługa sieciowa zamieniająca rozpisane słownie adresy np. "www.onet.pl" na ich numery IP. W swoich połączeniach komputer posługuje się tylko numerami IP. Dlatego jeśli nie podamy mu adresu żadnego serwera DNS, potem kiedy będziemy chcieli wejść na stronę onet-u odpowie, że nie może znaleźć takiego hosta w sieci. Ktoś musi podać mu jaki jest numer IP serwera onet-u. To robi DNS.

                IP serwerów DNS, które oferuje TP SA. to:

                194.204.159.1     oraz     194.204.152.34


                Zwykle podaje się dwa, bo jeden może być akurat przeciążony.

                5. Adres tzw. "default gateway" to adres komputera w LAN-ie mającego bezpośrednie połączenie z Internetem i oferującego to połączenie innym. Na ten adres są standardowo kierowane wszystkie pakiety informacji wysyłane z sieci na zewnątrz.

              3. Połączenie modemowe
              4. Konfiguracja wvdial
              5. W tym miejscu konfiguracja sieci w czasie instalacji się kończy, choć jeśli chcemy, żeby nasze połączenie modemowe z Internetm nie było stałe, tylko było przez nas "ręcznie" włączane według potrzeb warto skonfigurować program umożliwiający takie ręczne połączenie się z Internetem. Polecam tu wvdial. Program ten ma swój plik konfiguracyjny w /etc/wvdial.conf. Składa się on z sekcji jednej dla każdego providera.

                Oto przykład takiej sekcji:  (8) 
                 
                			[freenet]
                			Modem = /dev/modem
                			Baud = 57600
                			Init1 = ATZ
                			Init2 = ATQ0 V1 E1 S0=0 &C1 &D2
                			Init3 =
                			Area Code = de
                			Phone = 0192317600
                			Username = freenet
                			Password = freenet
                			Ask Password = 0
                			Dial Command = ATDT
                			Stupid Mode = 1
                			Compuserve = 0
                			Force Address =
                			Idle Seconds = 300
                			DialMessage1 =
                			DialMessage2 =
                			ISDN = 0
                			Auto DNS = 1
                	
                 



                Najważniejszy jest oczywiście numer telefoniczny, nazwa użytkownika i hasło. Provider jest oznaczony nazwą w klamrach. Wtedy wywołanie następuje komendą:

                			wvdial freenet
                


                Alternatywnie można posłużyć się innym programem, np. kppp

              6. Konfiguracja programu e-mailowego (kmail)
              7. Choć ustawienie poczty elektronicznej nie wchodzi często do samego programu instalacyjnego i sensowne jest zająć się tą sprawą dopiero po konfiguracji XWindows, jednak punkt ten podobnie jak następny należy do usług sieciowych i dlatego znalazł się tematycznie w tym rozdziale.

                Poczta elektroniczna służy do przesyłania krótkich informacji tekstowych między użytkownikami i jest jedną z usług Internetu. Przesyłki są adresowane tzw. adresem mailowym zbudowanym z dwóch członów: pierwszego - nazwy użytkownika i drugiego pochodzącego od nazwy komputera, gdzie ten użytkownik ma swoją skrzynkę pocztową. Człony są połączona znakiem "@", czytaj "et" z angielskiego "na", np. zbyszek na komputerze takim a takim. Oczywiście użytkownik zbyszek może mieć także skrzynkę na innym komputerze. Aby ją zaadresować podać należy inny drugi człon adresu mailowego, po znaku "at".

                Do przesyłania poczty służy program kmail z grupy KDE (K Desktop Environment).

                (Niestety ten rozdział stracił na aktualności: Dalszy rozwój programu Kmail doprowadził do naruszenia jego istotnej struktury i obecnie nie mogę polecić go jeśli chcemy obsługiwać większą ilość maili, np. utrzymywać archiwa listów z poprzednich lat. Sam przeszedłem na Thunderbird - program ze suity Firefoxa. Niemniej wiele ustawień jest podobnych we wszystkich programach mailowych i dlatego przeczytanie tego rozdziału może mieć sens.)

                Na ekranie Kmail wygląda np.
                tak . Najważniejsze punkty jego konfiguracji sprowadzają się do:

                1. zadeklarowania identyfikacji użytkwnika (jednej lub kilku)
                2. podania przez jaki MTA (Mail Transfer Agent) mają być wysyłane maile
                3. oraz z jakich skrzynek mailowych mają być maile odbierane.

                Choć użytkownik może mieć swoją skrzynkę emailową na własnym PC jak wysłać do niego pocztę, gdy jego komputer akurat nie jest włączony ? Dlatego prawie każdy korzysta ze skrzynki umieszczonej na specjalnym przekaczonym do tego czyynm cały czas tzw. serwerze poczty. Polecam otworzenie skrzynki emailowej oferowanej bezpłatnie przez jakikolwiek portal, najlepiej polski, żeby ściąganie maili nie trwało długo.

                Przy otworzeniu skrzynki otrzymujemy

                1. nasz adres np , oraz
                2. nazwę serwera maili, na którym znajduje się ta skrzynka np. priv4.onet.pl.

                Po otwarciu "Ustwień" programu kmail w punkcie "identyfikacja" należy wpisać swój adres e-mailowy. Można mieć kilka identyfikacji z różnymi, lub z tym samym adresem.

                Następnie w punkcie "Sieć.wysyłanie" należy podać, czy wysłanie poczty

                1. ma przejąć lokalny MTA, np. sendmail, czy
                2. ma się ono odbywać przez naszą skrzynkę, np. onet: server priv4.onet.pl, port 25, użytkownik, hasło.

                Wysyłanie odbywa się protokołem SMTP (Small Message Transport Protocoll). Kiedyś oba rozwiązania były dobre, obecnie przy zalewie spamu, polecam wysłanie tylko przez własną skrzynkę mailową, bo odbiorca może wtedy zweryfikować, że nikt inny spoza naszej domeny się pod nas nie podszywa.

                Następnie w punkcie "Sieć.odbieranie" podamy z jakich skrzynek chcemy zczytywać pocztę. Tu także obok nazwy, pod którą ja podaję adres mailow, użytkownika, hasła należy podać nazwę serwera, gdzie znajduje się dana skrzynka, np priv4.onet.pl.

                Czytanie poczty następuje przy pomocy protokołu POP3 (Post Office Protocoll). Jest on standardowo łączony z portem 110. Nie zapomnijmy usunąć pocztę ze skrzynki, po jej ściągnięciu.

                Konfiguracja kmail wygląda tak .

              8. Co zrobić, żeby nadmiar maili nie "zaśmiecał" skrzynki
              9. Warto wspomnieć, że programy mailowe umożliwiają zwykle rozdzielenie przychodzącej poczty do różnych katalogów (widocznych w kmail po lewej stronie okna). Można posłużyć się w tym celu tzw. "regułami filtrowania". Przy nawale maili składanie ich wszystkich do jednej przegródki (inbox) mija się z celem i sprawne posługiwanie się filtrami staje koniecznością. Wygląda to tak:

                1. Wybieramy prawym przyciskiem myszki dowolny istniejący katalog, np. "inbox", lub "odebrane" i rozwiniętą listą czynności tworzymy nowy podkatalog, podajemy jego nazwę np. "od_wojtka".

                2. Następnie kierujemy do niego maile spełniające dane kryteria w następujący sposób:

                  W Outlook Express rozwijając menu "Narzędzia" wybieramy punkty: "reguły wiadomości", a następnie "poczta". W otrzymanym okienku nowej reguły podajemy w trzech polach odpowiednio od góry:

                  1. regułę: "kiedy w polu od znajdą się osoby" piszące z adresu - wpisujemy "wojtek@xxx"
                  2. co wtedy uczynić: "przenieść do folderu" - wpisujemy nazwę "od_wojtka"


                  Pod Linuxem, w kmail jest podobnie:
                  Punkt menu "Ustawienia" -> "Konfiguracja filtrów" otwiera okno, w którym przyciskiem po lewej na dole utworzyć można nową regułę, a po prawej stronie okna podać określające ją warunki oraz działanie, które filtr ma zastosować, gdy zostaną one spełnione. W naszym przypadku warunek brzmi: gdy "Od" zawiera "wojtek@", a działanie: "przekieruj do" katalog "od_wojtka".

                  W thunderbird natomiast punkt menu "Narzędzia" -> "Filtrowanie wiadomości..." rozwija analogiczne okieno z regułami, które należy zdefiniować.


                Przychodząca poczta rozdzielona na foldery zezwala łatwo skierować uwagę na ważne listy, a te mniej ważne pominąć, lub zachować na potem.

              10. Dostęp do grup dyskusyjnych (knode)
              11. USENET, czyli grupy dyskusyjne są jedną z najstarszych usług Internetu. Umożliwiają one publiczne zwrócenie się na raz do wielu czytelników, najczęściej z zapytaniem, lub z odpowiedzią na czyjeś zapytanie. Komunikacja jest rozłożona w czasie, co umożliwia zastanowienie się nad każdym postem (wysłanym listem). Często daje to decydującą przewagę nad modnymi czatami.

                Dostęp do grup dyskusyjnych umożliwia np. program knode z grupy KDE.
                Tu widać jak wygląda knode. Jego konfiguracja jest podobnie łatwa jak w przypadku kmail-a. Po podaniu własnej identyfikacji należy podać nazwy serwerów oferujących daną grupę dyskusyjną. Oczywiście i tu może być ich wiele. Polecam np. news.onet.pl i News.CIS.DFN.DE, który jako jeden z niewielu oferuje grupę alt.os.linux.suse (a ona byćmoże będzie nam potrzebna !). Oba serwery wymagają logowania (tzn. autoryzacji). Podać należy user name i hasło naszej skrzynki pocztowej na onecie. Po użytkownika i hasło na News.CIS.DFN.DE należy zwrócić się mailem po niemiecku, lub angielsku do i ewentualnie zajrzeć na stronę news.cis.dfn.de.

                Po otworzeniu kont, podając nazwy serwerów ukażą się one w lewej połowie okna knode. Wtedy należy wybierają prawym przyciskiem myszki zasubskrybować dane grupy. Na samym początku knode musi ściągnąć całą hierarhię oferowanych grup, co trwa kilka do kilkunastu minut ! Dopiero potem można wybrać jakie grupy chcemy prenumerować. Niestety będziemy w tym przypadku zależni od odgadnięcia treści grupy po jej nazwie. Warto rozejrzeć się po grupach alt.comp...., comp.... i pl.comp....

                Obie grupy alt.os.linux.suse i pl.comp.os.linux. są istotne w przypadku dalszych pytań dotyczących instalacji i administracji SuSE szczególnie i Linux-a ogólnie.

              12. Stosowanie netykiety
              13. Budując na wieloletnich doświadczeniach informatycy opracowali kodeks przyzwoitej komunikacji w Internecie między ludźmi. Warto korzystać z tych przemyśleń, a jako użytkownik Linuxa przynajmniej je znać. Wśród użytkowników innych systemów netykieta jest nagminnie ignorowana.

                Netykieta ma różne wersje, wystarczy poszukać w googlu. Tu podam kilka wspólnych punktów, które wydają mi się istotne:

                1. Odpowiadamy pod cytatem, a nie nad nim przycinając cytat do potrzeb. Nie używamy cytatów jako archiwum poprzednich wypowiedzi.
                2. Cytując wpisujemy wrotkę, nie cytujemy sygnaturek ani stopek.
                3. Duże litery oznaczają krzyk.
                4. Wysyłając mail do wielu osób, które się nie znają używamy UCC (ukryty CC), a nie CC (carbon copy).
                5. W mailach staramy się omijać format html. Został on włączony do systemu maili głównie z celem nadużyć (rozsyłania kolorowego spamu komercyjnego).
                6. Szukając pomocy nie zadajemy pytań, które już zostały odpowiedziane. Raczej najpierw szukamy tych odpowiedzi.
                7. Emotikony są dodatkiem do tekstu, a nie główną treścią.
                8. Gdzie tylko możliwe używamy odnośników zamiast kopiowania samej treści.
                9. Zwracając się do partnera używamy bez obaw jego nicku i formy "per-ty".
                10. Używamy bez obaw znanych skrótów, jak RTFM - read the fucky manual, NTG - question not for this group, BTW - by the way, IMHO - in my humable opinion, AFAIK - as far as I know itp.
                11. Nie używamy bez zgody partnera dużych załączników.
                12. Dla języka polskiego używamy iso-8859-2 lub utf-8
                13. Nie wysyłamy na grupy prywatnych postów, tj. postów skierowanych tylko do jednej osoby.
                14. Nie floodujemy, czyli nie zasypujemy kanału informacyjnego wysyłając nadmiar informacji, jak długie logi, długie cytaty, etc.
                15. Nie otwieramy nowej dyskusji (wątku) jeśli wątek o tym temacie już istnieje. Raczej dołączamy do poprzedniej dyskusji.
                16. Na grupy dyskusyjne w ogole nie wysyłamy plików binarnych tzn. programów, które mogą być wykonane.
                17. Oczywiście nie piszemy wulgaryzmów, nie spamujemy, nie trollujemy. Na drugim końcu siedzi człowiek, a nie komputer !


                Punkty te nie są spisane bez przemyśleń !
            8. Konta użytkowników Linux-a

              Kiedy program instalacyjny Linux-a dobiegnie końca, co może trwać kilkadziesiąt minut zostaniemy zapytani o hasło użytkownika root. Użytkownik root posiada wszystkie prawa i służy do administracji systemu. My sami będziemy pracować jako inny użytkownik, np. zbyszek, którego też należy wygenerować. Yast pyta przy tym o imię i nazwisko, które są nieistotne dla działania systemu, oraz o tzw. user ID proponując sam pierwszy wolny numer > 500. User ID to numer po jakim Linux wewnętrznie rozpoznaje użytkownika. Istnieje także możliwość ustawienia pierwszego programu, jaki zostanie zastarowany dla danego użytkownika po jago zalogowaniu się o systemu. Chodzi tutaj najczęściej o tzw. shell (przypominam o modelu Dijkstry), czyli o interpreter komend, którym w naszym przypadku będzie bash, lub csh.

              Warto zauważyć, że pliki Linuxa mają w porównaniu do MS-Windows przynajmniej dwa atrybuty więcej: są to:

              1. właściciel pliku
              2. grupa do jakiej należy plik


              Pomaga to w regulacji dostępu do plików. Częstym ustawieniem dla plików naszego głównego katalogu może być np.

              1. prawo czytania i pisania w naszych własnych plikach
              2. prawo ich czytania dla użytkowników z tej samej grupy
              3. brak wszelkich praw dla wszytkich innych użytkowników


              Odsyłam tu do rozdziału 12, opis komendy "ls". Hasło użytkownika root należy dobrze zapamiętać i nigdzie nie zapisywać. Nawet w systemie nie jest ono nigdzie zapisane w otwartej formie. W jaki sposób Linux je pomimo tego rozpoznaje pozostawiam jako ciekawostkę do dalszych dociekań.

              1. Co zrobić gdy zapomniało się hasło root-a
              2. Gdy zapomniało się hasło root-a należy zastartować system z innego medium, w którym hasło root-a znamy, np. z instalacyjnego CD, w którym nie jest ono w ogóle odpytywane. Potem należy podmontować system plików z naszym Linux-em i rozpocząć edytowanie pliku etc/passwd położonego na tej partycji, tzn. najczęściej /mnt/etc/passwd. Plik ten to miejsce, gdzie centralnie złożone są dane o kontach użytkowników. Są one zapisane w formacie:

                użytkownik:hasło:user id:id grupy:imię/nazwisko:katalog domowy: program rozpoczynający sesję

                w wierszu odpowiadającemu root należy wymazać hasło, tzn. pozostawić np.

                	root::0:0:root:/root:/bin/bash
                

                Następnie po starcie naszego systemu możemy podać nowe hasło przy pomocy komendy "passwd"; Ta sama komenda np.
                	passwd zbyszek
                
                umożliwia rootowi ustawienie hasła dla użytkownika "zbyszek".

              3. Czy Linux jest bezpieczny ?
              4. Głównym elementem bezpieczeństwa Linuxa jest konsekwentne rozdzielenie przestrzeni, a jakiej pracują różne procesy oraz różni użytkownicy. Pracując jako użytkownik xxx i przeglądając sieć, lub uruchamiając różne, nawet obce oprogramowanie nie ma praktycznie możliwości zarażenia plików innych użytkowników w tym samego administratora root. W konsekwecji, cokolwiek nie zrobimy zarazimy tylko własne pliki, a sam system pozostanie nienaruszony, jeśli tylko nie podamy żadnemu programowi hasła root-a.

                Jeśli nie instalujemy z obcego, nieznanego źródła i nie pracujemy jako root praktycznie nie są konieczne żadne skany na obecność wirusów, a nasz Linux pozostaje nienaruszony przez lata, czyli pełny cykl danej wersji oprogramowania.

                Drugą decydującą cechą jest otwartość kodu źródłowego oprogramowania, co powoduje, że Linux nie jest "czarną skrzynką" z niewiadomym oprogramowaniem, lecz przy odpowiednim wysiłku zawsze dojdziemy do tego, co nasz system robi i dlaczego. W konsekwencji ewentualne błędy mogą być naprawiane przez rzesze użytkowników, co zwykle trwa krótko.

                Decydująca przewaga Linuxa nad zamkniętymy systemami, które "mielą" nieraz po nocach, a my sami nie wiemy co, jest oczywista.
            9. XWindows

              Po zakończeniu pracy programu instalacyjnego nie wszystkie dystrybucje umożliwiają od razu pracę w trybie graficznym, tzn. z oknami. Dlatego zajmiemy się systemem okien, który zbudowany jest na bazie XWindows - projektu DEC i MIT z pierwszej połowy lat osiemdziesiątych. Jego wolno dostępna implementacja stosowana w Linux-ie nazywa się XFree86. XWindows składa się z tzw. serwera okien (xserver), który jest startowany jako osobny proces dbający o pojawienie się okien na monitorze i pracę z nimi. Do XWindows wchodzi także duża grupa programów, których nazwy rozpoczynają się często literą "x".

              W przypadku produktu firmy Microsoft okna są częścią samego systemu. W Linuxie to osobny moduł, który można uruchomić, lub nie. Modularyzacja i jednoznacznie zdefiniowane interfejsy między nimi tzn. dokładny opis jakie funkcje jeden moduł oferuje drugiemu ma kapitalne znaczenie dla niezawodności kodu, a praca informatyka to nic innego jak prawidłowy podział większego zadania na podzadania, lub większego modułu na jego składowe, których rozwiązania są znane.

              Podstawowa czynność przy uruchamianiu Xwindows to dopasowanie pliku konfiguracyjnego (najczęściej /etc/X11/XF86config) do naszej karty graficznej, monitora i czasami myszki. W tym miejscu przypominam, że odpowiedni dla naszej karty xserver pownien zostać wcześniej wybrany i zainstalowany jako jeden z pakietów. Będzie to najczęściej xsvga, lub w przypadku nowszej, czwartej wersji XFree86 cały pakiet xf86.

              Konfiguracja XWindows jeśli nie następuje sama automatycznie może zostać dokonana przez wiele programów, np. XF86Setup, xf86config. Polecam sax, lub sax2 dystrybucji SuSE. Pod koniec konfiguracji xserver zastartuje próbnie. Jeśli wszystko będzie ok. można zaspisać konfigurację do pliku. W szczególnych przypadkach zachodzi potrzeba ręcznego edytowania pliku XF86config, lub czasami dodania do lilo.conf wiersza "vga791" (dla monitorów >= 17 ´´)

              1. Co należy zrobić, kiedy X-serwer nie działa ?
              2. Co należy zrobić, kiedy serwer będzie mrugał, lub milczał blokując wszelką dalszą pracę, jak nawet np. prawidłowe wyłączenie systemu ? Wtedy równiocześnie naciśniętymi przyciskami i można przejść do trybu tekstowego i zabić serwer komendą kill podając numer procesu serwera X-ów. Odsyłam tu do opisu "ps" w rozdziale 12. Dalej należy przeczytać w logach (plik .X.err, lub w katalogu /var/log) dlaczego serwer nie chciał działać i usunąć usterkę. Ponownie zastartować serwer X-ów można przez skrypt xdm, lub kdm z katalogu skryptów startowach (najczęściej /etc/init.d).

              3. KDE
              4. KDE (www.kde.org) to grupa programów zbudowana na X-Windows ułatwiająca pracę z nimi zorientowana na sesję użytkownika. KDE oferuje m.in. kilka szczególnych wyglądów okien. Standardowy wygląda np. tak . Widać program mailowy, editor listów, oraz konsolę z shell-em. W centrum sterowania KDE (wybieranego rozwijając pierwszą ikonę z menu startowego w lewym rogu) istnieje możliwość ustawienie czasu, daty, czcionek, dźwięków, wielu ustawień usług sieciowych, wyglądu pulpitu, a także ustawień językowych i wielu innych.

              5. Jak ustawić polskie litery ?
              6. Programy X-Windows wybierają ustawienia językowe, jak np. polskie litery na podstawie zmiennej LOCALE, LANG, lub LC_... Umożliwia to wielką dowolność, nawet jednoczesnego startu wielu programów, każdy w innym języku. Dla nas jeśli ustawienia centrum sterowania KDE (zob. tu jak to wygląda) nie wystarczą należy ustawić:

                		export LOCALE="pl_PL"
                

                w pliku konfiguracyjnym shell-u, tj. w /etc/profile.local. Jeśli to nie wystarczy będziemy musieli zająć się programem xmodmap edytując któryś z jego plików startowach np. .Xmodmap . Czasami dodatkowo wybrać należy sposób kodowania liter, który dla nas (Środkowa Europa) nazywa się ISO8859-2 (tzw. latin-2).
            10. Jak uruchamiane są poszczególne usługi podczas startu ?

              Linux już jest zainstalowany na naszym komputerze. Pozostaje jednak całe mnóstwo nietrywialnych zadań z jego administracji. Do ważnych należy kontrola usług startowanych bezpośrednio po starcie jądra. Odpowiadające im skrypty startowe leżą najczęściej w katalogu /etc/init.d, którego podkatalogi rcx.d x=1...6 odpowiadają różnym stanom pracy Systemu. Dokonując wpisu nowych plików, lub wykreślając istniejące można sterować jakie usługi (procesy) zostaną zastartowane.

              Do administracji systemu należy przeglądanie plików w katalogu /var/log. Są tam zapisane wszelkie błędy systemu.
            11. Kompilacja jądra

              1. Co to jest jądro systemu ?
              2. Jądro (kernel) systemu Linux to podstawowa warstwa software-u oplatająca hardware i oferujące najbardziej podstawowe funkcje, z których złożone są wszelkie wyższe funkcjonalności, i na których bazują wszelkie inne programy. Te podstawowe funkcje (tzw. system calls) to m.in.:

                "przecztaj plik", "zapisz plik", "odszczep nowy proces", "zabij proces" i ok. 260 innych

                Tylko tymi funkcjami można dotrzeć do hardware, jak dysk. W Linux-ie użytkownik ma łatwą możliwość dowolnego dopasowania jądra do własnych potrzeb - całe oprogramowanie jest otwarte do wglądu i do zmiany. Najczęściej będzie to wkompilowanie w jądro sterowników do nowych urządzeń. W tym celu należy zainstalować pakiet "kernel sources". Polecam oczywiście jądro SuSE, które jest w drobny sposób dopasowane. Wtedy źródła systemu pojawią się w katalogu /usr/src/linux.

              3. Jak wygenerować nowe jądro ?
              4. Odpalając w katalogu /usr/src/linux komendę:

                	make xconfig
                

                Wygląda to
                tak lub z nowszym jądrem tak .

                otrzymujemy okno z przyciskami odpowiadającymi różnym opcjom, lub sterownikom jądra. Wiele z nich można zapisać jako moduły ładowane dopiero przy potrzebie, lub jako stałe elementy jądra ładowane przy starcie. Przy opuszczeniu xconfig zmiany zostaną zapisane w źródłach i można je na nowo skompilować komendami:

                	make clean
                	make dep
                	make bzImage
                	make modules
                	make modules_install
                

                Dwie pierwsze są ocjonalne. Następnie należy umieścić nowe jądro w katalogu /boot i odpalić lilo:

                	cp /boot/vmlinuz /boot/vmlinuz.old
                	cp arch/i386/boot/bzImage /boot/vmlinuz
                	lilo
                

                Pierwsza komenda służy oczywiście do pozostawienia kopii stergo, działającego systemu i ma sens tylko raz.

              5. Co zrobić kiedy jądro nie chce zastartować ?
              6. Oczywiście ja wyłączyłem niepotrzebne opcje, przez co moje jądro jest lżejsze i byćmoże szybsze. Istnieje jednak niebezpieczeństwo, że po usunięciu kluczowych funkcji system nie będzie chciał w ogóle zastartować. Co wtedy zrobić ?

                Musimy wtedy:

                1. po wydruku w czasie startu domyśleć się czego zabrakło,
                2. zastartować system np. z CD,
                3. podmontować root filesystem udostępniając katalog /usr/src/linux,
                4. wygenerować nowe jądro,
                5. zapisać je w /boot
                6. i odpalić lilo.

                Najłatwiej jest jednak pozostawić stare, na pewno działające jądro jako vmlinuz.old w katalogu /boot dodawszy odpowiednią sekcję do lilo.conf (zob. rozdział 5.2)

              7. Dodawanie hardware-u, np. modemu
              8. Jak można się domyśleć z rozdziału 10.1 obsługa urządzeń następuje w Linux-ie przez operację zapisu, lub odczytu na odpowiadającym temu urządzeniu pliku. I tak zapisując ciąg bytów na pliku /dev/modem wysyłamy go na modem, a pisząc na /dev/lp0 drukujemy na drukarce, itd.

                Pliki odpowiadające różnym urządzeniom zewnętrznym znajdują się w katalogu /dev. Przypominam np. o nazwach partycji, lub o odczycie MBR z pierwszego dysku (koniec rozdziału 5.2).

                Ażeby dodać nowe urządzenie zewnętrzne należy:

                1. wkompilować jego sterowanik w jądro, lub dodać go jako moduł
                2. wygenerować odpowiadający mu plik /dev/cośtam
                3. zastartować jeszcze raz system

                W przypadku modemu podłączonego do pierwszego portu szeregowego jego plik generuje skrypt "make devices" wykonujący wewnątrz komendę:

                	mknod nazwa-pliku type major-nr minor-nr 
                

                Odsyłam w tym miejscu do opisu komendy mknod. Nazwa pliku będzie u nas ttyS0, typ character, czyli "c", a liczby major i minor odczytamy ze źródeł sterownika. U nas wynoszą one 4 i 64, czyli:

                	cd /dev; mknod ttyS0 c 4 64
                

                Aby obsługwać modem przez plik /dev/modem należy dodatkowo połączyć obie nazwy komendą:

                	ln /dev/ttyS0 /dev/modem
                
            12. Tryb tekstowy, kilka komend

              ls podaje listę plików w danym katalogu, a "ls -l" jej rozszerzoną postać z podanymi prawami dostępu. Warto zapoznać się tym zapisem, oraz możliwościami praw: Każdy plik ma swojego właściciela. Możliwe są dla niego prawa czytania, pisania do tego pliku, lub wykonywania znajdującego się w nim programu. To jest pierwsze rwx , lub "-" w przypadku braku. Tak same prawa może mieć pewna zdefiniowna grupa użytkowników (następne rwx), lub reszta tj. dowolny użytkownik.
              bash program, który odczytuje wpisaną komendę, np. powyższe "ls", startuje odpowiadający jej program i podaje jego wynik na ekranie. Gdy listę komend zapiszemy w pliku możemy je wykonać odpaleniem "bash plik". bash to jedna z odmian tzw. shells (czyli powłok oplatających jądro) i oferujacych interpretację komend w trybie tekstowym.
              cp "cp file1 file2" kopiuje plik1 do pliku2
              df "df" pokazuje wolne miejsce na dysku
              mount "mount /dev/plik katalog" utożsamia system plików zapisany na urządzeniu odpowiadającym plikowi /dev/plik z katalogiem. "mount" bez argumentu podaje aktualnie zamontowane partycje.
              dd "dd if=file1 of=file2 bs=size count=n" kopiuje n sektorów wielkości size każdy z pliku file1 do pliku file2
              ps "ps" pokazuje listę procesów, warto przyjrzeć się rozszerzonej liście ps -alx, lub programowi kpm
              vi "vi" to stary wspaniały edytor pochodzący z czasów pierwszego UNIX-a. umożliwia on edytowanie plików przy minimalnej liczbie naciśniętych przycisków klawiatury. Z trybu pisania do trybu komend przełącza się przyciskiem Escape.
              man "man komenda" pokazuje opis manualu poświęcony danej komendzie. Opisy te warto czytać, bo są one podstawą do wszelkich dalszych opracowań dot. danej komendy.
            13. Jak doinstalować software z innego źródła ?

              Warto pracować tylko z najnowszymi wersjami danego oprogramowania. Standardowo rozszerzamy system ustawiając w pierwszej sekcji yast-a w tzw."software repositories" serwery, na których leżą źródła np. download.opensuse.org lub źródła społecznościowe jak packman. W następnym kroku wchodzimy do "softwa management" i przeglądamy je w poszukiwaniu potrzebnego programu, podajemy go do ściągnięcia a system robi resztę sam, tzn. ściąga i istaluje nowy program w odpowiednim miejscu.

              Czasami jednak potrzeba nam czegoś spoza oficjalnych źródeł. Wtedy miejscem poszukiwań będzie
              sourceforge.net, freshmeat.net przekierowujący obecnie na freecode.com lub szukamy oprogramowania posługując się programem rpmfind lub po prostu googlem. Takie nieprzypisane do danej dystrybucji oficjalnie programy rozprowadzane są w postaci:

              1. pakietów RPM lub
              2. źródeł *.tar, ew. *.tar.gz (postać skompresowana poprzedniego)

              W przypadku pakietów RPM mamy do czynienie z gotowymi kompilatami, które instaluje się łatwo komendą:

              	rpm -ivH plik.rpm
              

              W przypadku źródeł tar musimy rozpakować je komendą:

              	tar xvf plik.tar
              

              poprzedzając to jeśli potrzeba (pliki *.gzip) rozkompresowaniem:

              	gunzip plik.gzip
              

              Mając przed sobą źródła zaczynamy od lektury plików README, INSTALL, lub podobnych opisów. Następnie po ustawieniu właściwych opcji kopilujemy źródła komendą:

              	make
              

              lub przy skrypcie configure w przypadku braku pliku Makefile odpalamy przedtem:

              	configure
              

              który generuje Makefile potrzebny do następującego "make". Gotowe kompilaty umieszczamy na swoich miejscach komendą:

              	make install
              
              Ta, najbardziej podstawowa metoda daje nam szanse łatwego dokonywania zmian w samych źródłach (w plikach *.c), czego podejmą się najbardziej zaawansowani użytkownicy Linuxa. Jednak także dla pozostałych otwiera się szansa przynajmniej przyjrzenia się, co właściwie robi dany program, co może okazać się istotne, gdy czegoś zabrakło mu do prawidłowej pracy.
            14. Pytania testowe

              1. Co to jest model warstwowy Dijkstry ?

                Jest to model "cebuli" w którym poszczególne warstwy oplatające hardware oferują warstwom następnym coraz bardziej skomplikowane usługi, budowane z usług prostszych.

              2. Co to jest multitasking ?

                Multitasking to podział zasobów systemowych np. czasu pracy CPU na wiele procesów, tak aby każdy był prawie jednocześnie obsłużony.

              3. Jakie są różnice pomiędzy Linux-em a MS-Windows ?

                Wewnętrzna struktura systemu Linux jest odkryta i umożliwia własne zmiany i dopaswania. MS-Windows to black-box. Linux jest bezpłatny. UNIX był dla wielu rozwiązań MS-Windows pierwowzorem. Nad Linuxem pracuje wspólnota ludzi oferująca swoją pracę, a często także doświadczenie za daramo innym. Linux ma wyraźny podział na procesy, umożliwiający łatwiejsze i bezpieczniejsze zarządzanie pamięcią operacyjną - jedna aplikacja nie przeszkadza drugiej. MS-Windows jest popularnym standardem, bez którego trudno nieraz się obejść w firmach.

                Choć drogie, tworzone nie "na kolanie" lecz w przemysłowym procesie oprogramowanie użytkowe bywa lepsze, jednak firmy oferują coraz cześcięj wersję na Windows i na Linuxa równolegle.

              4. Na czym polega GNU Public Licence ?

                Oferuję swój program za darmo z możliwością zmian, pozostaję jednak jego autorem.

              5. Co to są dystrybucje Linuxa ? Wymień kilka.

                Dystrybucje: RedHat, Slackware, SuSE, Debian to przygotowane do współdziałania, cząsto przekompilowane różne zestawy pakietów oprogramowania Linuxa.

              6. Co to jest yast ?

                Yet Another Setup Tool - program do administracji systemu w dystrybucji SuSE

              7. Jakie są możliwe źródła instalacji ?

                CD, ftp (Internet), inny dysk, lub partycja

              8. Co to jest pamięć wirtualna, a co swap ?

                Pamięć wirtualna to symulawanie nieskończonej pamięci operacyjnej posługując się przy tym częścią dysku - swapem.

              9. Co to jest root partition, a co root filesystem ?

                Root partition to część dysku zawierająca korzeń drzewa katalogów. root filesystem to jeden z wielu rodzajów zapisu plików na root partition i administrowanie przydziałem bloków dysku dla poszczególnych plików.

              10. Do czego przydaje się wiele partycji ? Wymień przynajmniej dwa powody.

                Oddzielenie samego systemu Linux od danych użytkownika ma sens, bo można łatwiej wymienić jedno nie naruszając drugiego. Posługując się kilkoma dyskami musimy mieć różne partycje. Oddzialając partycję boot od root można łatwo obejść granicę 1024 bloków powyżej której nie powinno znajdować się ładowalne jądro systemu.

              11. Co to jest system plików i do czego służy "mkfs" ?

                System plików to rodzaj przydziału bloków dysku plikom, wraz z jego administracją. mkfs buduje czysty system plików na danej partycji.

              12. Do czego jest potrzebna partycja /boot ?

                Znajduje się tam jądro systemu (vmlinuz) ładowane podczas startu. Aby oddzielić je od reszty systemu Linux i uczynić np. read-only umieszcza się je nie tylko w osobnym katalogu /boot, lecz także katalog ten zakłada czasami na osobnej partycji dysku. Gdy umieszczony na linuxowej partycji system plików / (root) załamie się przez jego nieprawidłowe używanie system plików katalogu /boot, a co za tym samo jądro pozostaną nienaruszone i Linux będzie przynajmniej po części mógł zastartować. Osobna partycja /boot daje też lepszą ochronę przed zarażeniem wirusem samego jądra.

              13. Co to jest plik RPM ?

                To plik zawierający pakiet oprogramowania zapisany w formacie "RedHat Paket Manager"

              14. Co to jest MBR ?

                Master Boot Record to pierwszy blok ładowany z danego dysku jeszcze przed startem systemu operacyjnego.

              15. Jak zrekonstruować stary MBR ?

                - ze starej kopii komendą "dd if=stara_kopia of=partyjca z MBR", lub pod DOS/MS-Windows komendą "fdisk /mbr"

              16. Co to jest lilo ?

                Linux Loader to program ładujący (startujący) Linux.

              17. Z jakich części składa się mechanizm Lilo ?

                Z pliku z zapisaną konfiguracją (najczęściej /etc/lilo.conf), z programu /sbin/lilo zapisującego program startowy np. do MBR, oraz z samego programu startującego np. Linux, lub inny system operacyjny

              18. Dlaczego lilo.conf ma często wiele sekcji ?

                Każda z nich służy do startu innego systemu operacyjnego.

              19. W jaki sporób umieszczamy lilo w MBR ?

                Odpalając /sbin/lilo, ewentualnie podając plik konfiguracyjny: /sbin/lilo -C plik

              20. Skąd lilo wie podczas ładowania, gdzie leży jądro ?

                Pozycja jądra została na stałe zapisana podczas umieszczania lilo w MBR.

              21. Co to jest LAN ?

                LNA to sieć lokalna w odróżnieniu od WAN (wide area network).

              22. Co to jest numer IP ?

                IP to numer przyporządkowany każdej karcie sieciowej komputera, po którym można go rozpoznać w sieci.

              23. Czy każdy komputer ma tylko jeden IP ?

                Routery mogą mieć wiele kart sieciowych przekazując (routując) ruch z jednaj sieci do drugiej.

              24. Jaki protokół ukrywa się pod nazwą DHCP ?

                DHCP to Dynamic Host Configuration Protocol - protokół automatycznego przydzielania adresów IP, oraz innych danych konfiguracyjnych startującemu "w sieci" hostowi.

              25. Co to jest bramka do Internetu ?

                Default gateway to host (lub jego adres) na który są wysyłane pakiety opuszczające naszą sieć LAN i idące do z LAN-u do Internetu. Także powracjące z między-sieci pakiety wchodzą do naszego LAN-u przez bramkę domyślną.

              26. Jaka jest różnica między Internetem a Ethernetem ?

                Ethernet to jeden ze standardów na okablowanie w LAN-ie, a Internet to Między-sieć (sieć sieci)

              27. Co to jest maska podsieci ?

                To liczba zakrywająca swoimi bitami 1 część adresu IP, która odpowiada sieci, oraz bitami 0 część odpowiadającą adresowi poszczególnych komputerów w tej sieci.

              28. Co to jest nazwa hosta, a co nazwa domeny ?

                Nazwa hosta to nazwa komputera w sieci według systemu domen. Domeny to podział nazw na grupy odpowiadające firmom, sieciom, lub usługom.

              29. Co oferuje serwis DNS ?

                Domain Name Servis tłumaczy adres IP na nazwę hosta, lub odwrotnie.

              30. Jak połączyć się telefonicznie z Internetem ?

                Łącząc modem z jednej strony z wyjściem szeregowym z drugiej strony z linią telefoniczną, oraz np. programem wvdial, ustawiając jako wybierany numer telefoniczny np. 0202122 (oferowany przez telekomunikację) W jądrze musi być otworzna usługa (protokół) PPP.

              31. Jakie minimalne dane są potrzebne do konfiguracji programu mailowego tzw. MUA (mail user agent) ?

                Minimalne dane to adres hosta, na którym znajduje się skrzynka mailowa, adres mailowy, lub nazwa użytkownika, oraz hasło.

              32. Dlaczego lepiej mieć skrzynkę mailową "w sieci" zamiast w domu ?

                Kto ma odebrać maile, kiedy nasz domowy komputer jest wyłączony ?

              33. Jaka jest różnca między SMTP, a POP ?

                Small Message Trasport Protocol to język, którym mail agent zleca serwerowi maili rozesłanie poczty, a Post Office Protocol to język który mail agent ściąga pocztę ze skrzynki do nas.

              34. Co to jest USENET (bez R !) ?

                To wspólnota grup dyskusyjnach, tzw. "news"-ów.

              35. Gdzie szkać pomocy u innych użytkowników Linux-a w Polsce ?

                W goolgu, na grupach dyskusyjnach, a potem bezpośrednio w USENET-ie na grupach pl.comp...., także na wielu stronach jak www.linuxpub.pl

              36. Dlaczego różne serwery oferują różne grupy dyskusyjne ?

                żeby rozłożyć obciążenie

              37. Co to jest netykieta ?

                Netykieta to zestaw reguł, jak w kulturalny sposób uczastniczyć w komunikacje między ludźmi w Internecie wnosząc swój wkład, a nie przeszkadzając innym.

              38. Jakie znasz atrybuty plików ?

                Prawa czytania, zapisania, wykonywania, listowania zawartości katalogu dla właściciela, grupy, oraz wszystkich innych, daty utworzenia, ostatniego zapisu, ostatniego czytania, dodatkowo typ pliku; file, katalog, pipe, czy device, oraz tzw. sticky bit i s-bit.

              39. Gdzie i jak jest zapisane hasło root-a ?

                Hasła są zapisane w postaci zakodowanej w pliku /etc/passwd. Nie powinny one być nigdy zapisywane w naszym systemie w postaci odkrytej. - Nie jest to wcale konieczne do rozpoznania logującego się użytkownika root ! Wystarczy przecież, że wpisywane przy logowaniu hasło pokryje się po jego zakodowaniu z zapisanym hasłem zakodowanym.

              40. Co to jest X-Windows, a co MS-Windows ?

                X-Windows to to system okien do UNIX-a (lub Linuxa) oparty na projekcie X11 z MIT. Linux może współpracować z X-Windows, lub działać bez nich oferując np. tylko shell w trybie tekstowym. MS-Windows to natomiast system operacyjny f-my Microsoft.

              41. Co to jest X-server ?

                To główny proces obsługujący XWindows, także wszelki hardware oferujący usługę wyświetlania okien (monitory). X-client to proces (program) korzystający z tych usług.

              42. Gdzie szukać przyczyn, gdy X-Server nie działa ?

                w /var/log/, lub w /root/.xsession-errors

              43. Jaką informację podaje zawartość zmiennej LOCALE ?

                LOCALE zawiera ustawienie dla danego kraju, głównie język, lecz także np. system miar, rodzaj pieniądza, itp.

              44. Co znajduje się w katalogu /etc/init.d ?

                w /etc/init.d znajdują się pliki startowe Linuxa odpalane, gdy załadowane zostanie już jądro.

              45. Co to jest jądro systemu Linux ?

                Jądro to najniższa warstwa oprogramowanie systemu operacyjnego oplatająca hardware i oferująca swoje usługi pod postacią tzw. "odwołań do systemu" (system calls).

              46. Po co należy kompilować jądro ?

                Ażeby dodać nowe sterowniki, lub zmienić inne parametry jądra.

              47. Co to są sterowniki jądra ?

                Sterowniki to programy będące częścią jądra służące do obsługi danego urządzenia hardwareowego.

              48. Co jest potrzebne, żeby zastartować system ze nowego/starego jądra ?

                Należy umieścić je w /boot, wpisać odpowiadającą mu sekcję do lilo.conf, oraz komendą lilo załadować loader do MBR.

              49. Dlaczego pliki z katalogu /dev nie mają podanej wielkości ?

                Bo są one połączeniem z zewnętrznymi urządzeniami, które najczęściej nie mają limitu na przesłane dane np. drukarka.

              50. Co to są shells ?

                Shells to interpretery z językiem tekstowym do uruchamiania innych programów.

              51. Do czego służy komenda mount ?

                Mount służy do włączania danego systemu plików w bierzącą administrację identyfikując go z jakiś katalogiem.

              52. Co to są procesy ?

                Proces to część pamięci operacyjnej odpowiadająca jakiemuś programowi, lub wykonywanemu zadaniu wraz ze strukturami ich administracji.

              53. Jak dowiedzieć się do czego służy dana komenda ?

                Informację tę uzyskamy odpalając "man komenda".

              54. Jaka jest najczęstsza różnica między pakietami RPM, a tar ?

                RPM zawiera program gotowy do instalacji, a tar to tylko po prostu związane razem pliki.



            Linux
            Copyright © 2003, 2008, 2013 by Zbigniew Lisiecki