Odszczekanie pod Ławą

(kara za oszczerstwo stosowana w I Rzeczypospolitej)

wersja:   0.1   02.06.2025
 

W I Rzeczypospolitej stosowano karę znaną jako „odszczekanie pod ławą”, wymierzaną za oszczerstwo – czyli rzucenie fałszywego oskarżenia lub potwarzy. Była to kara hańbiąca, mająca na celu publiczne upokorzenie sprawcy i przywrócenie honoru osobie zniesławionej.

Na czym polegała kara ?

Skazany musiał w obecności sądu i osoby pokrzywdzonej wejść pod ławę (lub stół), przyznać się do kłamstwa słowami: „zełgałem, jako pies”, a następnie trzykrotnie zaszczekać, naśladując psa. Ten rytuał symbolizował odwołanie fałszywego oskarżenia i miał silny wydźwięk społeczny, szczególnie w kulturze szlacheckiej, gdzie honor był wartością nadrzędną. zob. Hasło w Encyklopedii Staropolskiej autora Zygmunta Glogera

Przykłady historyczne:
  1. Gniewosz z Dalewic, podkomorzy krakowski, oskarżył królową Jadwigę o romans z Wilhelmem Habsburgiem. Po oczyszczeniu królowej z zarzutów przez sąd rycerski w Wiślicy w 1389 roku, Gniewosz został skazany na karę odszczekiwania pod ławą. Musiał publicznie przyznać się do kłamstwa i odszczekać swoje oskarżenia. zob.Ornat Królowej Jadwigi w niedziela.pl

  2. Statut Wiślicki z 1347 roku przewidywał, że osoba, która zniesławiła matkę innej osoby, nazywając ją nierządną, i nie była w stanie udowodnić swoich słów, podlegała karze 60 grzywien oraz musiała publicznie odwołać swoje słowa, mówiąc: „Com mówił, kłamałem, jako pies”.